بحران و بلایا در استان گیلان
بحران و بلایا در استان گیلان می‌تواند منجر به فاجعه شود. طبق گزارش دفتر کاهش مخاطرات سازمان ملل متحد برای بازه زمانی ۳۰ ساله گیلان با ۴۰ هزار و ۶۶۹ مورد بیشترین تلفات از نظر مخاطرات طبیعی در کشور را دارد. این به دلیل تمرکز جمعیتی بالای استان گیلان است.
از ۴۲ حادثه طبیعی بالغ بر ۳۰ حادثه در استان گیلان می‌تواند اتفاق بیفتد. برخی این بحران و بلایا عبارتند از سیل، زلزله، رانش زمین، آفات و امراض گیاهی، نوسانات آب دریا، سیلاب‌های شهری، برف سنگین، خشکسالی و کمبود آب.
پدیده‌های جوی که احتمال خسارت دارند در هر ۱۷ روز بر روی استان گیلان تأثیر می‌گذارند. این پدیده‌های جوی شامل برف شدید، باران، تگرگ، طوفان، بادهای شدید، آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی، رعد و برق و طوفانی و مواج بودن دریا است.
بیش از ۸۰ درصد از مخاطرات طبیعی گیلان و همچنین بیش از ۹۰ درصد از خسارت‌های مالی ناشی از پدیده‌های هواشناختی است.
شکل ۱: گسل‌های استان گیلان
شکل ۲: پهنه‌بندی لغزش و رانش زمین در استان گیلان
آتش‌سوزی
آتش‌سوزی جنگل‌ها و باد گرم از مخاطرات و بحران و بلایا طبیعی معمول و سالانه گیلان است. آتش‌سوزی‌ها بر اثر وقوع پدیده باد گرم در بخش‌های گسترده‌ای از شمال به جنوب و غرب به شرق در جنگل‌های استان اتفاق می‌افتد. در برخی مواقع در جنگل‌های گیلان آتش‌سوزی به طور هم‌زمان در نقاط مختلف رخ می‌دهد. به همین دلیل گیلان نیازمند تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به منظور پایش، پیش‌آگاهی و مقابله با اطفأ در سطح عرصه‌های جنگلی است. این امر توجه جدی را طلب می‌کند.
بارندگی
گیلان پرباران‌ترین استان کشور است. با این حال بخش قابل توجهی از باران در زمان کوتاهی از دسترس خارج شده و به دریا می‌ریزد. نیمی از بارندگی مذکور در اواخر مرداد و شهریورماه است. با توجه به اینکه فصل برداشت است، به جای رحمت ، موجب زحمت و وقوع خسارت به شالیزارهای استان می‌شود.
توزیع نامناسب زمان بارندگی از ویژگی‌های جغرافیایی استان گیلان است. با توجه به باریک بودن عرض نوار ساحلی و مرز کوهستان به دریا و همچنین نبود زیرساخت‌های مناسب برای ذخیره نزولات جوی و مهار باران در بخش کشاورزی و شرب به شدت به منابع آبی خارج از استان وابسته است.
۱۷۰ هزار هکتار از شالیزارهای گیلان نیازمند ذخیره آبی سد سفیدرود است. آب سد سفیدرود از ۲ رودخانه «قزل‌اوزن» و «شاهرود» تامین می‌شود. این امر نشان‌دهنده تاثیرپذیری گیلان از شرایط بارندگی و منابع آبی در استان‌های حوضه سد سفیدرود است و تأثیر بسیار شدید روی محصول راهبردی و ملی برنج دارد.
۷۰ هزار هکتار از شالیزارهای استان خارج از شبکه آبیاری سد سفیدرود است. این مناطق نیازمند بارندگی به هنگام هستند. با توجه به اینکه در فصل کشت شاهد کاهش بارندگی و منابع آبی در بعضی از سال‌ها هستیم، این مناطق دارای چالش شدیدی در تأمین آب کشاورزی هستند. این شرایط کشاورزی در گیلان را دچار بحران می‌کند.
شکل۳: پهنه‌بندی تهدید سیلاب در استان گیلان
شکل ۴: پهنه‌بندی درصد فراوانی خشکسالی شدید استان گیلان
آلودگی هوا
آلودگی هوا در استان‌هایی مانند گیلان به نظر بعید می‌آید. تصور مردم گیلان این است که این استان از آلودگی هوا مصون است. اما این تصور نه تنها درست نیست، بلکه خطر آلودگی در گیلان با توجه به رطوبت بالا خطرناک‌تر از مناطق خشک است. رطوبت گیلان باعث می‌شود که در صورت آلودگی شاهد باران‌های اسیدی باشیم. این باران‌ها به انسان، گیاهان، خاک و …. صدمات زیادی می‌زنند.
در استان گیلان تردد خودروهایی با مدل پایین‌تر که احتراق در آنها کامل صورت نمی‌گیرد، زیاد است. این قضیه می‌تواند مهم‌ترین دلیل آلودگی هوا در گیلان باشد. همچنین خیابان‌های باریک شهرها باعث بروز ترافیک می‌شود. پس معماری شهرها هم در این امر بی تأثیر نیست.
بافت فرسوده و خطر زلزله
بافت های متراکم یا فرسوده ، ساختمان‌های نوساز اما غیراستاندارد، اماکن عمومی شلوغ با معابر تنگ از مشکلات بحران‌زای استان گیلان است. تعداد قابل توجهی از ساکنین رشت و دیگر شهرهای استان گیلان در این مناطق زندگی، کار و تردد می‌کنند.
تمرکز بالای ساختمان‌ها در مناطق مرکزی ، قدیمی و حاشیه شهر و احداث بناهای بلند بدون رعایت نکات ایمنی و معابر تنگ و سخت‌گذر و نبود برخی تجهیزات مورد نیاز از جمله چالش های مهم امدادرسانی در هنگام بروز سوانح است.
استان گیلان از نظر زمین لرزه در منطقه با شدت زلزله متوسط و بالا قرار دارد. به همین دلیل لزوم احداث سازه‌های مقاوم ، ایمن‌سازی داخل بناها و بیمه ساختمان‌ها احساس می‌شود. البته طی ۱۵ سال اخیر اغلب ساختمان ها بر اساس مقررات و آیین‌نامه‌های جدید ساخته می‌شود و از این حیث، مشکلات کم‌تر شده است .
شکل ۵: پهنه‌بندی تهدید زلزله در استان گیلان
منابع: