مشکلات زیست محیطی گیلان

اگر بخواهیم در چند دسته­ بندی نگاهی سریع به مشکلات محیط­ زیست گیلان بیندازیم، شرایط اینگونه است:

آب؛ پساب های خانگی، صنعتی و کشاورزی و رودخانه های استان:

یکی از مشکلات زیست محیطی در استان گیلان این است که تمامی پساب های خانگی، صنعتی و کشاورزی بدون هیچ تصفیه ­ای همچنان وارد رودخانه­ ها و آب­های جاری شده و به دریای کاسپین یا تالاب­ها سرازیر می­شود این موضوع از مشکلات عمده استان می باشد.

از دیگر مشکلات کودها و سموم شیمیایی استفاده شده در مزارع نیز همراه رواناب­ها وارد رودخانه ­ها و تالاب می­شود هستند.

تامین اعتبار برای احداث تصفیه‌خانه فاضلاب شهرصنعتی رشت، خارج از توان این شهر صنعتی نیمه فعال است و از سوی دیگر مناطق کارگاهی صنعتی پراکنده در کل استان نیز نیاز به تصفیه فاضلاب دارند.

آبخیزها منفجر و نابود می­شوند تا سدها ساخته شوند. سدهایی که موجب شده با ارزش­ ترین تالاب­ها نابود و یا تهدید به نابودی شوند. سدهایی که تعادل طبیعی آب دشت­های پایین دست را مختل کرده، تعادل طبیعی کوهستان­ها یعنی بهترین آبخیزها و سرچشمه رودها را با انفجارهای فاجعه بار بر هم زده و فرسایش­های آبی را تشدید کرده است. سدهایی که بی­ مصرف بودن آن­ها در شرایط خشکسالی­ ها و نیز در زمان وقوع سیل­ها به اثبات رسیده. سدهایی که تنها کم­تر از ۷% برق کشور را تامین می­کنند.

آلودگی هوا:

آلودگی هوا به ظاهر هنوز در استان دیده نمی­شود اما از آن دسته مشکلات می باشد که آسیب­های بسیار جدی به سلامتی و زندگی مردم وارد خواهد آورد. مردم خوزستان با مشکلی به نام ریزگرد روبرو هستند که به تدریج از شهرهای مرزی استان خوزستان فراتر رفت و به استان های دیگر نیز سرایت کرد. در سال ۱۳۹۳ خورشیدی در دو دوره یکی در بهار و دیگری در تابستان این ریزگردها به استان گیلان نیز سرایت نمودند و گرد و غبار ناشی از آن تا سراوان رشت راه پیدا کرد.

از سوی دیگر با خشکی دریاچه ارومیه و آغاز بادهای موسمی منطقه بیم ورود ریزگردها از منطقه دریاچه ارومیه تا تالش می­رود که در یک نوبت در تابستان امسال غبار نمکی رقیقی از دریاچه ارومیه رسید که مشکل عمده ای را به مشکلات زیست محیطی استان اضافه کرده است.

شهر رشت به عنوان مرکز استان با تفاوت جمعیت شدید روز نسبت به شب، یکی از آسیب پذیرترین شهرهای استان در مقابله با آلودگی هوا به نظر میرسد، این کلانشهر که از سوی دیگر با کمبود سرانه فضای سبز شهری مواجه است و از هم اکنون نیاز به مدیریت بحران آلودگی هوا دارد.

مدیریت ناکارآمد و کاشت گیاهان غیربومی نامناسب نیز در برخی از شهرهای گیلان مزید تراکم جمعیت شده، یکی از درختانی که چند وقتی است به فضاهای شهری راه یافته است، انواع کاج ها و سوزنی برگان هستند، بعضی از محققان معتقدند که درخت کاج نوعی اکسید نیتروژن وارد فضا می­کند که در فضای شهرها موجب آلودگی بیش­تر هوا شده و به ریه­ های انسان نیز آسیب می‌زند، این کاج­ها در بسیاری از شهرهای گیلان وجود دارد.

خاک:

ایران در از دست دادن منابع­ خاک و آب در دنیا مقام اول را دارد. آمارها نشان می­دهد که اکنون یک دهم از فرسایش خاک­های جهان مربوط به ایران است.

هر ساله ۵/۱ میلیون هکتار (معادل ۹%) از خاک­های مرغوب ایران به بیابان تبدیل می­شوند و سالانه ۵/۱-۱ هکتار به مساحت کویرهای ایران افزوده می­شود. در حالی که سالانه ۱ میلیمتر از قشر خاک کشاورزی ایران در اثر فقدان پوشش گیاهی از دست می­رود و فرسایش خاک در آمارهای رسمی از ۱۰ تن در هکتار در سال در دهه گذشته به ۲۰ تن در هکتار در سال­های کنونی رسیده­است.

عوامل آلودگی خاک شامل کشاورزی، پسماندها و پساب­های شهری و روستایی، عوامل بیماری­زا، شوینده­ ها، تضعیف خاک در اثر تبدیل زمین­های جنگلی، مرتعی و کشاورزی به مصارف غیر، استحصال منابع طبیعی و آلودگی نفتی، آلودگی نیتراته و فسفاته در خاک­های گیلان فراوان است، این مشکلات به خصوص فرسایش آبی نتایج فاجعه ­باری را در چند سال آینده شکل خواهد داد و نمونه ­هایی از فرسایش بادی را در رودبار و ارتفاعات آن می­توان دید.

جنگل های هیرکانی:

مسائلى که باعث از بین رفتن این جنگل­ها شده ­اند در درجه اول، عدم وجود یک برنامه دقیق و کنترل شده و قانونی است. بر اساس آمارها سالیانه حدود ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار مترمکعب از چوب­ها در جنگل­هاى شمال، فقط براى سوخت برداشت مى­شود. در حالی­که میزان ظرفیت پایدار، یعنى آن ظرفیتى که به جنگل لطمه­ اى نخورد، حدود نصف یعنى ۳ میلیون و ۹۰۰هزار هکتار است.

طی ۱۰ سال گذشته تعداد سیل­های استان گیلان ۵۵ برابر شده و بر اساس آمارها میزان جنگل­ سوزی­ها ۱۰ برابر که این موارد به مشکلات زیست محیطی استان دامن زده است.

پسماند:

پسماندهای رها شده یا دفع شده خاک و آب  از مشکلات عمده استان می باشد که شهرها و روستاها را دچار آسیب­های جبران­ ناپذیر کرده است. دفنگاه سراوان رشت که بزرگ­ترین دفنگاه شمال کشور است با شرایطی بحرانی دست و پنجه نرم می­کند، این مرکز که می­تواند با تولید بیوگاز بخشی از انرژی مورد نیاز شهر را تامین کند با تولید گاز متان و شیرابه ناشی از دفع غیراصولی آلودگی رودخانه پیربازار و تالاب انزلی را به دنبال دارد.

با ترکیبی درست از موارد مختلف موجود در فرآیند مدیریت پسماند از جمله تفکیک از مبدا، تولید کود و در نهایت زباله سوز با هدف تولید انرژی می­توان از این طلای کثیف بهره ­برداری نمود.

تغییر کاربری زمین:

تغییر کاربری زمین­های چای و ویلاسازی در این مناطق اکثرا کوهپایه ­ای به چشم می­خورد، در حالی که شالیزارها نیز همچنان در حال تغییر هستند

این ویلاسازی­ها که در روستاها با هدف گذران یک یا دو روز در هفته یا ماه طراحی شده علاوه بر این که در کسب درآمد مردم روستا اثر مثبتی نداشته (زیرا که اکثر این میهمانان تمامی مایحتاج خود را از استان­های شان با خود می­ آورند) بلکه هزینه­ های محیط­ زیستی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را نیز در روستاها داشته است.

بنابراین حمایت از سرمایه های جامعه مستلزم درک شکل های مختلف توسعه برای هماهنگ سازی سرمایه ها و فرآیندهای توسعه با هدف تعادل بخشیدن بین آنهاست.

منبع: گیلان خبر