انواع برنج گیلانی

برنج ﺣﺴﻦ ﺳﺮاﯾﯽ (صدری ممتازی):

برنج حسن سرایی یکی از خانواده برنج صدری می باشد که البته تشخیص آن از سایر برنج های این گروه کار ساده ای نیست. خصوصیات این نوع برنج شامل کیفیت پخت عالی، ﻋﻄﺮ ﺧﻮب و همچنین قدرت ری کشی بسیار خوبی هست. این نوع برنج امروزه در مناطق خاصی از استان گیلان کشت می­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ شود که بنا به منطقه کشت شده می تواند کیفیت آنها نیز با یکدیگر بسیار متفاوت باشد.

برنج دم سیاه یا طارم دسیاه:

برنج دم سیاه که به آن طارم دسیاه هم گفته می شود از جمله برنج های مرغوب و کیفی از انواع برنج گیلانی است که کشت و برداشت می شود. این برنج در شهرهای رشت، آستانه اشرفیه، لاهیجان و حومه این شهرها یافت می شود.

برنج عطری دم سیاه بعد از پخت، نرم هست و شکل ظاهری و مزه آن نسبتا خوبی دارد. به همین دلیل برای استفاده در مهمانی ها و مجالس مناسب است.

رنگ دانه این برنج سفید مایل به کرم، طول دانه خام آن ۷٫۵ میلی متر، طول دانه پخته آن ۱۲٫۱۵ میلی متر و عرض دانه خام آن ۱٫۸۷ میلی متر است.

برنج دم زرد (برنج پیش پخته):

یکی از برنج های محبوب از انواع برنج گیلانی بسیار باکیفیت از جمله رﺷﺖ-ﻻﻫﯿﺠﺎن- ﮐﻮﭼﺼﻔﻬﺎن، برنج دم زرد می باشد. برنج دم زرد همه ی ویژگی های برنج هاشمی را دارد اما عطر بهتری از آن دارد؛ به همین دیلیل ممکن است تشخیص این دو نوع از هم دشوار باشد. این برنج در استان گیلان به شکل عمده کشت نمی شود و کشاورزان محدودی در بعضی از شهرهای استان آن را کشت می کنند.

رنگ سبوس برنج، قرمز مایل به قهوه‌ای است و در طول فرایند پارابویلینگ (انتقال بیشتر املاح و ویتامین‌ها به داخل مغز برنج و افزایش ارزش تغذیه‌ای برنج‌، خشک کردن و پوست‌گیری، مقداری از این رنگ به مغز برنج منتقل می‌شود و رنگ محصول نهایی را زرد و گاهی هم قهوه‌ای می‌کند.

از ویژگی های این برنج این است که تمام افراد در تمام گروه‌های سنی و جنسی می‌توانند این نوع را در برنامه غذایی خود داشته باشند؛ در نتیجه ارزش تغذیه‌ای وعده غذایی خود را بالاتر ببرند و ویتامین‌ها و املاح بیشتری به بدنشان برسانند.

برنج ﻋﻠﯽ ﮐﺎﻇﻤﯽ:

این نوع برنج در سال ۱۳۶۰ توسط یکی از کشاورزان گیلانی به نام علی کاظمی که در روستای شکارگوراب بالا از توابع شهرستان فومن ساکن بود، شناسایی شد. او در حین برداشت متوجه تفاوت این نوع با انواع دیگر برنج ها شد و حدود ۷۰ سال به کشت آن پرداخت. این برنج در واقع حاصل جهش ژنتیکی برنج بینام هست که طعم و عطر بهتری دارد و همچنین میزان زودرسی آن نیز بهینه تر است.

کشاورزان دیگر شهرهای مجاور مانند صومعه سرا علاقه مند به کشت این برنج در مزارع خود شدند؛ به طوری که اکنون در بیش از ۵۰ هزار هکتار از زمین های استان گیلان کاشته می شود که در حدود ۲۰ درصد کل زمین های زراعی این استان را در بر گرفته است.

این برنج دارای قد کوتاهتری نسبت به برنج هاشمی و دم سیاه می باشد، اما پخت نسبتا خوب آن این ضعف را تا حدی جبران می کند. از نظر عطر و طعم نیز چون از ریشه برنج های پر محصول می باشد، قابل رقابت با ارقام کیفی مانند برنج طارم نیست. رنگ دانه این برنج سفید مایل به کرم می باشد و طول دانه خام برنج علی کاظمی ۷٫۲ میلی متر، طول دانه پخته آن ۱۱٫۶ میلی متر و عرض دانه خام آن ۲٫۱ میلی متر است.

برنج ﻫﺎﺷﻤﯽ:

برنج هاشمی از بهترین و برترین برنج های مرغوب و خوش پخت انواع برنج گیلانی است که در روستایی به نام “چاپارخانه” در اطراف خُمام است که در شمال شرقی شهر رشت، مرکز استان گیلان می باشد. سعلت نام گذاری برنج هاشمی کاشف این نوع برنج آقای یوسف هاشمی است که در سال ۱۳۶۴ این برنج را کشف کرد و در اوایل سال های ۱۳۷۰ به تولید انبوه آن پرداخت.

برنج هاشمی به دلیل باریک بودن ساقه، مانع حضور کرم ساقه خوار درون خود می شود. همین دلیل کشاورزان سم کمتری را برای دفع آفت استفاده می کنند؛ در نتیجه این نوع از برنج در برابر آفت ها نسبت به گونه های دیگر مقاوم است.

برنج هاشمی نسبت به برنج های دیگر قد بلندتری دارد؛ تعداد شلتوک هایی که در طول خوشه قرار گرفته اند باعث می شود که قد برنج بیشتر شود.

به دلیل بلند بودن ساقه این برنج، نمی تواند در هر زمینی پرورش یابد؛ این زمین باید از نظر مواد مغذی در حد مناسبی باشد وگرنه خم می شود و ساقه های آن روی زمین می افتد. به این حالت اصطلاحا گفته می شود که ساقه برنج، خوابیده یا افتاده است. این مساله افتادن ساقه برنج، سبب می شود که هزینه بیشتری برای درو به کشاورز تحمیل می کند.

برنج هاشمی دو نوع کلی دارد: برنج هاشمی سرد و برنج هاشمی گرم. نوع سرد آن، ساقه باریک تری نسبت به نوع گرم دارد و یک هفته تا ده روز دیرتر از نوع گرم تر آن می رسد؛ و به گفته کاشف برنج هاشمی، نوع سرد برنج هاشمی بهتر  از نوع گرم آن می باشد.

برنج ﺑﯿﻨﺎم:

این نوع برنج از انواع برنج گیلانی است که در شهرهای رﺷﺖ- ﮐﻮﭼﺼﻔﻬﺎن-آﺳﺎﻧﻪ اﺷﺮﻓﯿﻪ استان گیلان کشت می شود. این نوع برنج ﺑﻌﺪ از ﭘﺨﺖ ﻧﺮم و ﺧﻮش ﺧﻮراك ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑه ﺪﻟﯿﻞ ﺷﮑﻞ و ﻓﺮم داﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﺨﺖ ﻣﺘﻮرم و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮔﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد از ﺑﺎزار ﭘﺴﻨﺪي کمی برخوردار است؛ به همین سبب ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد.

برنج ﺣﺴﻨﯽ:

برنج حسني در نواحی تالش، هشتپر، ماسال و آﺳﺘﺎرا در استان گیلان کشت و مصرف مي شود. در زمين هاي مرغوب توليد خوبي دارد. ميزان محصول آن متوسط یعنی حدود ۴ تن در هكتار محصول مي دهد. توليد نشاء آن در خزانه در مقابل سرماي فروردين ماه گيلان امكان پذير است.

از برنج حسني براي تهيه بعضي از غذاهاي صبحانه مانند: شير برنج و كويي آش و غذاي عصرانه شلّه زرد نيز استفاده مي شود. این نوع برنج دارای بازارپسندی کمی هست؛ چون دانه متوسط و پهن دارد و فقط به صورت كته پخته مي شود. حسني برنجي زود رس است و زمان پخت کوتاهی دارد. همچنین در مقابل آفات و بيماري ها مقاوم و دارای ۸/۹ درصد پروتيين است.

برنج خزر:

برنج خزر یکی از انواع برنج گیلانی (پر محصول) است که حاصل تغییرات ژنتیکی در برنج های ایرانی است که به دلیل بازار پسندی این محصول مورد توجه قرار گرفته است. این نوع برنج در استان گیلان و در شهرهای رشت، آستانه و تالش کاشته می شود.

طول دانه این برنج در حالت معمولی ۷٫۳۹ میلیمتر و عرض آن ۱٫۹۱ میلیمتر است که بعد از پخت طول آن ۹٫۹۱ خواهد شد؛ از لحاظ ظاهری بسیار شبیه به برنج صدری مانند طارم است و به شکل دانه بلند است. رنگ این برنج سفید کدر تیره و گچی است اما بعد از پخت بسیار سفید و کمی سفت بوده و فاقد عطر و بوی خاصی است که مناسب مهمانی ها و مجالس نیست.

برنج فجر:

این نوع برنج نیز مانند برنج خزر حاصل تغییر ژنتیکی برنج های ایرانی با کیفیت است. یکی از ایرادهای این نوع برنج و سایر برنج های پر محصول اصلاح شده، نداشتن عطر است که در این نوع تا حدودی بهبود پیدا کرده است.

دانه این برنج پر محصول پس از برداشت ۸.٠٢ و عرض آن ۱.۹ میلی متر است که تقریباً حدود یک میلی متر از برنج خزر بلندتر است که بعد از پخت نیز به صورت متوسط ۱۰.۳ میلی متر می شود. رنگ برنج پرمحصول فجر سفید کدر است و عمدتا در استان گیلان تولید می شود.

برنج نعمت:

این نوع برنج یکی از ارقام اصلاح پر محصول است که از سال ۱۳۶۴ از ترکیب بین آمل ۳ و سنگ طارم مورد آزمایش قرار گرفت و در سال ۱۳۷۲ پس از آزمایشات متعدد اصلاحی در سال ۱۳۷۴ به عنوان نعمت نام گذاری شد.

محل کشت این برنج در گیلان و مازندران است. طول دانه این برنج ۸.۱۵ میلی متر و عرض آن ۱.۷۸ میلی‌متر است که طول آن پس از پخت به ۱۱.۶۹ میلیمتر می رسد. رنگ این برنج سفید شفاف و تا حدودی شیشه ای است.

برنج سپیدرود:

یکی از ارقام پرمحصول در رشت است که در دهه ۶۰ سطح قابل توجهی از اراضی را به خود اختصاص داده ولی به دلیل معرفی رقم های جدید، کشت آن کاهش یافته است. برنج سپیدرود بیشتر در استان گیلان مورد استقبال کشاورزان است. همچنین این برنج با نام شمشیری نیز شناخته می شود. بذر شلتوک این رقم دانه بلند و تا حدودی قلمی شکل است.

برنج هراز:

این برنج از دورگ گیری حاصل از ترکیب بین دم سیاه و رقم پر محصول IR498/IR8 که دارای عملکرد بالا است، ایجاد شده است.

برنج هراز دارای ظاهری قلمی و پروتئینی برابر با ۷.۷۴ میلی گرم دارد. طول دانه قبل از پخت ۶.۶۱ میلیمتر و عرض دانه قبل از پخت ۱.۸ میلیمتر است. طول دانه پس از پخت به ۱۰.۵۷ میلیمتر می رسد.

برنج رقم کادوس (لایه ۷۶۰۴):

برنج رقم کادوس از دیگر انواع برنج گیلانی علاوه بر داشتن عملکرد مناسب از نظر تجزیه های کیفی مطلوب است و دارای صفاتی مانند زودرسی، پاکوتاهی، طول دانه و … می باشد. محل کشت این برنج در استان گیلان است. مصرف کودهای ازت، فسفر و پتاس به ترتیب ۱۵۰ – ۵۰ – ۵۰ کیلوگرم در هکتار به صورت خالص برای کاشت آن توصیه می شود.

طول دانه قبل از پخت ۷.۸۲ میلیمتر و طول دانه بعد از پخت ۱۰.۲۵ میلیمتر است.