منطقه گیلان و به نقل از روابط عمومي محيط زيست گيلان، امروزه یکی از مهم ترین مولفه های ارزش سرزمین ها از منظر محیط زیست، تراکم و تعدد گونه های جانوری در آنهاست. این تراکم و تعدد، نشان از به هم پیوستگی پیچیده و ناگسستنی بودن زنجیره های غذایی و ثبات و پایداری هرم غذایی در سرزمین ها دارد .
بالا بودن تنوع گونه ها در هر سرزمین، نشان از توان اکولوژیک سرزمین ها و لزوم مراقبت بیشتری از آنها را دارد .
استان گیلان با دارا بودن اقلیم های در هم تنیده، اکوتون های ارزشمند، بارش فراوان و منابع غذایی سرشار، امروز یکی از مهمترین استان های کشور در حوزه محیط زیست است. اختصاص بیش از ۱۱ درصد این استان به مناطق چهارگانه نشان می دهد که چه اندازه روابط حاکم بر اکوسیستمهای آن حساس و خطیر است. روابطی که به واسطه آن بیش از ۶۳درصد پرندگان، ۶۰ درصد پستانداران، ۱۷ درصد خزندگان، ۱۰ درصد دوزیستان و ۴۴ درصد ماهیان کشور در این استان زیست می کنند.
هم اکنون از ۱۹۴ گونه پستاندار در کشور ۶۰ گونه، از ۵۳۵ گونه پرندگان در کشور ۳۳۵ گونه، از ۲۱۲ گونه خزندگان در کشور ۳۶ گونه، از ۹۰ گونه دوزیستان در کشور ۹ گونه و از ۱۸۰ گونه ماهیان در کشور ۷۸ گونه دراستان گیلان گزارش شده و به ثبت رسیده اند.
پلنگ، مرال، کل و بز، گربه وحشی، خرس قهوه‌ای(بزرگترین پستاندار گیلان)، فُک خزری (تنها گونه پستاندار آبزی و گوشتخوار در گیلان)، گورکن، شنگ(معروف به سمور آبی) از جمله مهم ترین گونه های جانوری استان گیلان هستند که در خطر انقراض قرار دارند.
پوشش جنگلی و مرتعی گیلان قابلیت زیست انواع گونه های حیات وحش از قبیل پلنگ، آهو و بزکوهی و غیره را دارد؛ با توجه به اینکه این گونه های منحصر به فرد در گذشته های دور در گیلان به وفور یافت می شد اما امروزه به دلیل گسترش سلاح های غیرمجاز و افزیش شکارچیان این گونه ها تا مرز انقراض پیش رفته اند.
پلنگ حیوانی که معمولا در راههای صعب العبور جنگلهای گیلان زندگی می کند، گاهی قلمرو هر پلنگ می تواند به ۱۲ تا ۱۵ کیلومتر مربع برسد و این وسعت به میزان غذای موجود در منطقه مورد تغدیه حیوان بستگی دارد.
معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست گیلان یادآورشد: پلنگ با قدرت بی نظیر خود می تواند گاه شکاری با سه برابر وزن خود را مورد حمله و تغذیه قرار دهد.
به هر حال روند شکار بی رویه، تخریب جنگلها و گسست زنجیره حیات جانوری گیلان از معضلات جدی استان است، با ادامه این روند در آینده نزدیک نسل پلنگ، مرال و شوکا این جانوران نجیب، زیبا و منحصر به فرد جنگلها و کوهستانی شمال ایران را به سرنوشت شیر بیشه زارهای ایران، ببر خزری و غیره تبدیل خواهد کرد.
مرال یکی از سه گونه گوزن ( گوزن زرد، شوکا و مرال) موجود در ایران است که به آن ” گاو کوهی” نیز گفته می شود، این گونه بزرگترین گوزن ایران است که در جنگلهای مناطق کوهستانی زندگی می کند.
با توجه به غنای اکوسیستم گیلان و وجود جنگلهای بی نظیر هیرکانی، این استان یکی از مهمترین زیستگاههای این گونه با ارزش حیات وحش ایران به حساب می آید.
محدود شدن زیستگاه این جانور و به دلیل درمعرض اصوات ناشی از تعریض و ایجاد جاده در داخل جنگل و استرس های موجود می تواند منجر به تغییر عادات عمومی این جانور و کاهش میل آن برای جفت گیری شده و بارداری های آن را نیز ناموفق کند.
طی چند سال اخیر به دلیل افزایش تعداد پاسگاههای سرمحیط بانی در مناطق مرال خیز استان گیلان، تبلیغات و فرهنگ سازی مداوم به نظر می رسد از شیب تند کاهش جمعیت این گونه کاسته شده است.
پراکنش این گونه در دنیا در اروپا، شمال افریقا، آسیا و آمریکا است و در سطح جهانی از گونه ای حمایت شده و در لیست قرمز IUCN قرار دارد، در این استان نیز مرال از جانوران در معرض خطر انقراض است.
” سمندر باله دار جنوبی” از دیگر گونه های جانوری منحصر به فرد و کمیاب در گیلان است که اهمیت جهانی دارد و باید برنامه ریزی اساسی برای این گونه کمیاب انجام شود.
گونه کمیاب سمندر باله دار جنوبی ( سمندر تاجدار جنوبی ) برای نخستین بار در گیلان شناسایی و ثبت شده است.
امیر عبدوس اظهار می دارد: عداد دو جفت از این گونه در یک برکه و همچنین جویباری در داخل و حاشیه جنگلهای امام زاده هاشم (ع) شناسایی و پس از تهیه عکس و ثبت مشخصات در این منطقه رها سازی شدند.
هرچند پراکنش این گونه در استانهای شمالی از منابع معتبر گزارش شده بود اما به نظر می رسد این نخستین گزارش مستند از حضور این گونه در استان گیلان است.
گونه کمیاب سمندر باله دار جنوبی با نام علمی Triturus karelini و نام انگلیسیSouthern Crested Newt است.
وی همچنین با تشریح علل انقراض برخی از گونه های طبیعی این استان افزود: مهمترین دلیل منقرض شدن این گونه ها شکار غیرمجاز و بی رویه است.
استان گیلان به لحاظ خصوصیات زیست محیطی خود، یکی از زیباترین مناطق ایران است که گونه‌های نادری از گیاهان و حیات وحش را در خود جای داده است. مناطق حفاظت شده استان گیلان عبارتند از پناهگاه حیات وحش (تالاب) سِلکِه در صومعه سرا، منطقه حفاظت شده (تالاب) سرخانکل در بندر انزلی، منطقه حفاظت شده ناواسالم در طالش، منطقه حفاظت شده تالاب استیل در آستارا، منطقه حفاظت شده آلالان در طالش، منطقه حفاظت شده (تالاب) سیاه کِشیم در بندر انزلی، منطقه حفاظت شده لیسار در طالش، منطقه حفاظت شده لوندویل در آستارا و منطقه حفاظت شده (تالاب بین‌المللی) امیر کلایه در لاهیجان که در بخش تالاب‌های استان گیلان به برخی از آنها اشاره شده است.
این منطقه در ۳۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان رودبار واقع شده و از تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۷۸ خورشیدی مورد حفاظت قرار گرفته است. مساحت این منطقه ۲۸۲۸۹ هکتار میباشد که حدود ۵ الی ۶ هزار هکتار آن جنگلهای نیمه متراکم و بقیه اراضی مرتعی و اراضی کشاورزی و درختان جنگلی پراکنده است. روستاهای زیادی در داخل محدوده این منطقه پراکنده و جاده آسفالته توتکابن به داماش از وسط آن عبور کرده و قله بلند درفک در ناحیه شمالی آن قرار گرفته است. این منطقه دارای چشم‌اندازهای طبیعی و زیبایی است و مهمترین گونه‌های گیاهی آن عبارتند از راش، ممرز، بلوط، افرا، نمدار، انجیلی، سرخدار، خرمندی، گردو، گیلاس وحشی و زالزالک. 
بخش وسیعی از این زیستگاه از اراضی مرتعی و کشاورزی تشکیل شده است و در ناحیه جنوبی بخش اراضی مرتعی منطقه رویشگاه اثر طبیعی ملی سوسن چلچراغ است. این گیاه به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است.
از مهمترین گونه‌های جانوری این منطقه می‌توان به مرال، شوکا، پلنگ، خرس، گراز، گربه جنگلی، شغال، تشی، راسو و پرندگانی نظیر کبک، ابیا، دارکوب، عقاب جنگلی، دلیجه و بحری اشاره نمود.
در حدّفاصل بین بخش لوندویل و بخش مرکزی شهرستان آستارا واقع شده و از جنوب به شهر لوندویل، از شمال به شهر آستارا، از شرق به دریای خزر و از غرب به جاده آستارا- لوندویل منتهی می‌شود. مساحت این منطقه بیش از ۱۰۷۴ هکتار میباشد. این منطقه در سال ۱۳۵۲ به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد و طی مصوبه شماره ۶۳ مورخ ۲۱ مرداد سال ۱۳۵۴ خورشیدی شورای عالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست پیوست. ارتفاع متوسط این منطقه ۲۰ متر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد است. این منطقه دارای اقلیم خیلی مرطوب و معتدل با دمای سالانه ۱۵ درجه سانتی‌گراد میباشد. این منطقه نمونه‌ای منحصر به فرد از باقیمانده جنگلهای جلگه‌ای هیرکانی است و حدود یک سوم آن از برکه، آب‌بندان و تالاب‌های مشجر تشکیل شده است. از گونه‌های مهم گیاهی می‌توان به نی، لویی، انار وحشی، توسکای قشلاقی، ازگیل، لرگ، لیلکی، تمشک و … اشاره نمود. این پناهگاه شامل زیستگاههای متنوع آبی و خشکی برای جانوران است و ۱۲۵ گونه جانوری در این منطقه شناسایی شده‌اند که مهمترین آنها گوزن زرد، مارال ایرانی، خرس قهوه‌ای، روباه معمولی، گراز، سمور آبی، گورکن، فُک دریای خزر، شغال، سیاه کاکل، پری شاهرخ، قوی فریادکش، قوی گنگ، انواع اردک، حواصیل، گیلانشاه خالدار، فیلوش، باکلان کوچک و بزرگ، عقاب، کاکائی، پرستوهای دریایی، آبچلیک، حواصیل، سهره، قرقاول و درنا می‌باشند.
این منطقه در شمال شهرستان تالش قرار دارد و سیمایی متشکل از ساحل، اراضی جلگه‌ای و کوهستانی دارد. مساحت این منطقه ۳۱۱۴۲ هکتار میباشد و از سال ۱۳۵۶ خورشیدی مورد حفاظت قرار گرفته است. 
از گونه‌های شاخص گیاهی منطقه می‌توان به شیردار، راش، ممرز، پلت، افرا، لرگ، توسکا، شب‌خُسب، صنوبر، درختچه‌های انار وحشی، گوجه جنگلی، تمشک، لیلکی، گونه‌های علفی همیشک، شبدر، گزنه، نی، لویی و … اشاره کرد. جنگلهای این منطقه که از نوع جنگلها پهن برگ هیرکانی می‌باشند، طیف وسیعی از جانوران شامل همچون مرال، شوکا، خرس، پلنگ، گربه وحشی، سیاه گوش، کل، بز، قوچ، میش، گرگ، روباه، کبک، کبک دری و انواع پرندگان شکاری را در خود جای داده است.
کلمه لیسار به معنی «محل درخت لی» (نارون) میباشد. لی درختی است که در جنگلهای ایران یافت می‌شود و در نجاری به کار می‌رود.
