مناطق حفاظت‌شده

منطقه جنگلی سیاهرود در ۳۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان رودبار واقع شده است. این منطقه از شمال به حوزه آبخیز شماره ۲۲ انجیل بن و رودخانه سفید رود و از جنوب به حوزه آبخیز شماره ۲۰ رودبار و از شرق به مراتع دیلمان و عمارلو و از غرب به رودخانه سفیدرود محدود می‌باشد . این منطقه در مختصات جغرافیایی طول شرقی ً۴۵٫۹ َ۵۰ ْ۴۹ – ً۲۷٫۱ َ۳۲ ْ۴۹ و عرض شمالی ً۲۶٫۴ َ۵۴ ْ۳۶ – ً۱۱٫۴ َ۴۴ ْ۳۶  قرار دارد . جنگل‌های سیاهرود در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۳۷۸ مورد حفاظت قرار گرفت .

مساحت منطقه مذکور ۲۸۲۸۹/۶۵ هکتار است. حدود ۵ الی ۶ هزار هکتار آن جنگل‌های نیمه متراکم و بقیه اراضی مرتعی و اراضی کشاورزی و درختان جنگلی می‌باشد . حداقل ارتفاع منطقه در ناحیه غربی به ۴۰۰ متر می‌رسد .منطقه مذکور تماماً کوهستانی و دارای عرصه‌های جنگلی متراکم و پراکنده ، اراضی مرتعی و اراضی کشاورزی وسیع ، دره های عمیق و پرآب ، مناطق صخره‌ای ، چشمه‌سارهای متعدد و رودخانه‌های دائمی است . روستاهای زیادی در داخل محدوده این منطقه پراکنده است. جاده آسفالته تنکابن به داماش از وسط منطقه عبور کرده و قله بلند درفک در ناحیه شمالی آن قرار گرفته است. براساس بازدید و بررسی‌های به عمل آمده در مجموع حدود یک سوم از سطح کل آن به معنای واقعی جنگلی است .

این منطقه دارای چشم اندازهای طبیعی و زیبایی است که در جذب توریسم می‌تواند مفید باشد . در خصوص وضعیت پوشش گیاهی بر اساس بررسی‌های به عمل آمده حدود ۳ الی ۴ هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی منطقه در ارتفاعات پائین دست پوشیده از درختان پراکنده زربین است. حدود ۵ الی ۶ هزار هکتار از کل منطقه در ارتفاعات بالادست ناحیه شمالی و جنوبی به صورت قطعات پراکنده پوشیده از جنگلهای انبوه است که مهم‌ترین گونه‌های آن عبارتند از : راش ، ممرز ، بلوط ، افرا ، نمدار ، انجیلی ، سرخدار ، خرمندی ، گردو ، گیلاس وحشی و زالزالک است . قسمت اعظم منطقه اراضی مرتعی و کشاورزی است. رویشگاه اثر طبیعی ملی سوسن چلچراغ در ناحیه‌ی جنوبی مراتع قرار گرفته است. این ناحیه قبلاً به ثبت رسیده و جزء مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است .

از مهمترین گونه‌های جانوری این منطقه می‌توان به مرال ، شوکا ، پلنگ ، خرس ، گراز ، گربه جنگلی ، شغال ، تشی ، راسو و پرندگانی نظیر ، کبک ، ابیا ، دارکوب ، عقاب جنگلی ، دلیچه و بحری اشاره نمود.

این منطقه با وسعت ۳۹۵۱۴/۴۴ هکتار در شهرستان‌های فومن ، شفت و بخش کوچکی از آن نیز در محدوده شهرستان رودبار واقع شده است. مختصات جغرافیایی آن طول شرقی ً۱۸٫۳ َ۲۰ ْ۴۹ – ً۱۸٫۸ َ۰۳ ْ۴۹ و عرض شمالی  ً۴۹٫۴ َ۱۱ ْ۳۷ – ً۱۶٫۲ َ۵۶ ْ۳۶ است . این منطقه در تاریخ ۱۳۷۸/۱۰/۱۵ مورد حفاظت قرار گرفت. سرحدات این منطقه را در زیر می‌بینید:

شمال : از روستاهای واته سرا ، مودگان ، حسین کوه شولم ، نارنجکوه ، مونده سر ، دوله مندان ، رنگ بزی

غرب : از رنگ بزی ، پونس ، بردشت ، سنگ چاله ، شیرمردان ، نساء ، فرودل

شرق : از وانه سرا ، سیاه کیش ، خسرو آباد ، ملسکام ، سالک محله ، سیاهمزگی ، امامزاده اسحق و ابراهیم(ع)

جنوب : از امامزاده ابراهیم (ع) ، سوته ، آقیه رودخان ، علمدار

حداقل ارتفاع منطقه از سطح دریا ۵۰۰ متر و حداکثر ارتفاع آن از سطح دریا به ۲۵۰۰ متر می‌رسد .

منطقه مورد نظر سه قسمت جلگه ، کوهپایه و کوهستان را شامل می‌شود . در قسمت جلگه برنج‌کاری و صیفی‌کاری رایج است.  قسمت کوهپایه‌ای آن شامل باغات چای می‌باشد. قسمتی از کوهپایه و منطقه کوهستانی دارای پوشش جنگلی است که به علت وجود آبادی‌های متعدد و رواج دامداری و برداشت بی‌رویه چوب قسمت اعظم آن به صورت مخروبه و نیمه مخروبه درآمده است. فقط حدود یک پنجم از وسعت منطقه دارای پوشش جنگلی بکر و دست نخورده است . البته محدوده مورد نظر دارای چشم اندازهای طبیعی زیبا اعم از دره‌های عمیق و آبشار و رودهای متعدد و آثار باستانی است .

در یک مقطع عرضی تیپهای جنگلی و گونه های آن برحسب ارتفاع در این منطقه بقرار ذیل می باشد:

تیپ های جنگلی ارتفاعات پائین : تیپ بلوطستان با گونه بلوط از ۵۰۰ متری تا ۹۰۰ متری ادامه دارد. کنار این گونه اصلی گونه‌های دیگری نیز هم‌چون نمدار ، لیلکی ، خرمندی ، پلت ، شیردار ، انجیلی ،زبان گنجشک ، اوجا ، گلابی وحشی همراه هستند . گیاهان درختچه‌ای مانند ازملک و داردوست در این کمربند فراوان است .

تیپ‌های جنگلی میان‌بند : این تیپ‌ها که در ارتفاع ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ متری از سطح دریا گسترش دارند عبارتند از : ممرز ، راش ، راشستان ، ممرزستان. این تیپ‌ها همراه با گونه‌های ملج ، انجیلی ، نمدار ، پلت ، شیردار و ون آمیخته هستند . نمونه کامل این تیپ در ارتفاعات بالای قلعه رودخان و گشت رودخان و در محدوده خرفه پشته قابل تشخیص است .

تیپ‌های جنگلی مناطق مرتفع : مناطق مرتفع یعنی ارتفاعات ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ متری که به سبب دارا بودن شرایط مناسب آب و هوا و خاک ، رویشگاه اصلی گونه راش است . گونه‌های همراه راش عبارتند از : ممرز ، ملج ، توسکای ییلاقی ، افرا و شیردار .

تیپ‌های فوقانی و حد نهایی جنگل : در ارتفاعات بالاتر از ۱۸۰۰ متر ، درختانی که در این منطقه پراکنده‌اند ، دارای ارتفاع کم و ساقه‌ای کج و معوج و تاج‌های چنگالی بوده و چوبشان فاقد ارزش صنعتی است . در این ارتفاعات گونه راش به ندرت دیده می‌شود و درختان منطقه عبارتند از نوعی ممرز بنام لوریا کچف که گاه همراه با گونه‌ای بلوط بنام اوری است و اکوسیستم کچف – اورستان را بوجود آورده است .البته این تیپ به علت وجود دامداران و استفاده دامی آنها از چوب و هیزم به شدت آسیب دیده است .

از جمله مهم‌ترین حیات وحش منطقه می‌توان به خرس ، پلنگ ، مرال ، شوکا ، گرگ ، سیاه گوش ، گربه جنگلی ، شنگ ، تشی ، گورکن ، گراز ، سنجاب ، قرقاول ، ابیاء ، قزل آلا را اشاره نمود .

این منطقه در جنوب غربی تالاب انزلی و شمال شهرستان صومعه‌سرا و از تاریخ ۲۲/۶/۱۳۶۱ با وسعت ۵۲۱۵/۱۷ هکتار در مختصات چغرافیایی طول شرقی  ً۵۶٫۹ َ۲۴ ْ۴۹ – ً۰۸٫۲ َ۱۷ ْ۴۹ و عرض شمالی  ً۳۸٫۶ َ۲۷ ْ۳۷ – ً۱۹٫۹ َ۲۲ ْ۳۷ تحت مدیریت قرار گرفته است. سیمای ظاهری منطقه تالابی است.

مهم‌ترین گونه‌های گیاهی منطقه شامل لویی ، نی ، جگن ، بارهنگ آبی ، اسپرغان ، آقطی ، تراپا ، لاله تالابی ، نیلوفر آبی ، سراتو فیلوم ، گونه‌های کنار آبزی مثل نی ، تاج‌ریزی ، سرخاب کولی و گونه‌های خشکی مثل توسکا است . گونه‌های شاخص جانوری شامل قو ، غاز ، اردک بلوطی ، اردک تاجدار ، خوتکا ، کله سبز ، انواع حواصیل ، فیلوش ، انواع شکاریان شامل عقاب تالابی ، لیل ، دلیچه ، سنقر تالابی ، پرستوهای دریایی ،کاکایی و … می‌باشد .

این منطقه جایگاه مناسبی برای مهاجرت پرندگان و زادآوری پرستوهای دریایی می‌باشد که روی تراپا لانه‌گذاری و جوجه آوری می‌کنند .

این منطقه با وسعت ۳۱۱۴۱/۸۸ هکتار از سال ۱۳۵۶ مورد حفاظت قرار گرفته است . این منطقه در شمال شهرستان تالش در مختصات جغرافیایی طول شرقی ً۰۰٫۹ َ۵۶ ْ۴۸ – ً۵۷٫۱ َ۳۲ ْ۴۸  و عرض شمالی ً۲۵٫۱ َ۰۲ ْ۳۸ – ً۵۵٫۱ َ۵۲ ْ۳۷  قرار گرفته است. سیمای آن متشکل از ساحل ، اراضی جلگه‌ای و کوهستانی می‌باشد. از گونه‌های شاخص گیاهی منطقه باید به شیردار ، راش ، ممرز ، پلت ، افرا ، لرگ ، توسکا ، شب خسب ، صنوبر و … درختچه‌های انار وحشی ، گوجه جنگلی و تمشک ، لیلکی و گونه های علفی همیشک ، شبدر ، گزنه ، نی ، لویی و … اشاره کرد . اما جنگل‌های منطقه که از نوع جنگل‌های پهن برگ هیرکانی منطقه طیف وسیعی از جانوران شامل پستاندارنی چون مرال ، شوکا ، خرس ، پلنگ ، گربه وحشی ، سیاهگوش ، کل و بز و قوچ و میش ، گرگ ، روباه و … پرندگانی چون کبک ، کبک دری ، انواع شکاریان و … را در خود جای می‌دهند.

سیمای طبیعی منطقه که شامل جنگل‌های کوهستانی است قادر است گونه‌های فراوانی را حمایت کند. البته تخریب اراضی جنگلی و کاهش سطح این جنگل‌ها می‌تواند بر روند کاهش این گونه‌ها تأثیر مثبت داشته باشد. همان‌گونه که در مورد سیاهگوش موجود در لیسار شاهد بوده ایم این فرآیند در مورد پستانداران به سبب وسعت نیچ اکولوژیک و قرارگیری آنان در رأس هرم غذایی تأثیرات انشعابی می‌گذارد و سایر جانوران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مثلاً یکی از اثرات کاهش گوشتخواران افزایش جمعیت جوندگان منطقه است.

این پهنه با مساحتی بالغ بر ۱۰۷۴٫۳۵ هکتار در محدوده شمال غربی و غربی استان در مختصات چغرافیایی طول شرقی ً۳۴٫۷ َ۵۲ ْ۴۸ – ً۲۸ َ۵۱ ْ۴۸ و عرض شمالی  ً۴۸٫۷ َ۲۳ ْ۳۸ – ً۳۶٫۲ َ۱۸ ْ۳۸  در سال ۲۱/۵/۱۳۵۴ مورد حفاظت قرار گرفته است . طول منطقه ۱۵ کیلومتر و عرض متوسط آن ۵۰۰ متر می باشد و از شمال به اراضی سازمان سیاحان از غرب به جاده آستارا – هشتپر و از جنوب به رودخانه لوندویل و از شرق به حریم قانونی دریای خزر محدود است . سیمای منطقه شامل تالاب ، پوشش درختچه ای شامل انار وحشی ، سوزنی برگان دست کاشت و مناطق مسکونی می باشد .جاده آسفالته آستارا – هشتپر در غرب اراضی است و خود عامل مهمی در جلب مسافران برای بازدید از منطقه می باشد که خود تبعات و شرایط خاصی بر منطقه حاکم می سازد. یاد آور می شود انارستان های منطقه از معدود جوامع باقیمانده در سواحل خزر است که در بخش های فراوانی براثر تجاوزات و اثرات توسعه تخریب شده است . نزدیکی پناهگاه حیات وحش لوندویل و تالاب استیل سبب می شود تا سیستم خاصی شکل گرفته ، مهاجرت بین دو منطقه در این حوزه حمایت گردد . از سوی دیگر مجاورت پناهگاه با دریای خزر خود از عوامل پشتیبانی منطقه است و خود در جلب گونه های مهاجر شامل قو ، فلامینگو ، کفچه نوک ، انواع حواصیل ، چنگر و انواع گنجشک سانان و … بسیار مؤثر است.

پناهگاه مذکور با وسعت ۳۲/۳۶۶ هکتار در قسمت جنوب شرقی تالاب در مختصات جغرافیایی طول شرقی ً۳۹٫۹ َ۲۸ ْ۴۹ – ً۵۴٫۱ َ۲۶ ْ۴۹ و عرض شمالی ً۵۵٫۶ َ۲۳ ْ۳۷ – ً۲۱ َ۲۲ ْ۳۷  قرار دارد و در تاریخ ۲۱/۵/۱۳۵۴ مورد حفاظت قرار گرفت . بدلیل مهاجرت پرندگان در فصول زمستان یکی از مناطق مهم اکولوژیک جهت زمستان گذرانی پرندگان محسوب می شود . پوشش گیاهی منطقه شامل گیاهان خشکی به طور عمده توسکا ، بید ، صنوبر ، تمشک ، علف هفت بند ، سرخاب کولی ، تاج ریزی و … و گیاهان آبزی شامل نیلوفر تالابی ، تراپا ، نی ، لویی ، اسپرغان ، آلاله آبی ، عدسک ها ، تخت قورباغه ، مریم آبی ، بارهنگ آبی و … می باشند . عمده پرندگان منطقه گونه های مهاجر آبی شامل : انواع قو ، غاز ، مرغابی ها از جمله سرسبز ، گیلار ، خوتکا ، سرحنایی ، اردک سیاه کاکل ، ارده ای و … چنگر ، چنگر نوک سرخ ، انواع حواصیل ، اگرت ، گاوچرانک ، چوب پا ، آووست ، ماهیخورک ، پرستو ، انواع گونه های شکاری مثل سنقر تالابی ، عقاب تالابی ، لیل و … می باشد .

این منطقه در محدود تالاب بین المللی انزلی قرار دارد که مساحت آن در حدود ۲۴/۱۲۱۴ هکتار و محیط آن در حدود ۱۴/۱۷ کیلومتر بوده و در تاریخ ۲۱/۳/۱۳۸۱ مورد حفاظت قرار گرفت . این منطقه در مختصات چغرافیایی طول شرقی  ً۱۸٫۳ َ۲۷ ْ۴۹ – ً۲۶٫۴ َ۲۴ ْ۴۹ و عرض شمالی ً۲۰٫۱ َ۲۶ ْ۳۷ – ً۴۷٫۴ َ۲۳ ْ۳۷ قرار دارد . پناهگاه حیات وحش سرخانکل در غرب سلکه واقع شده که از طرف شمال به کانال ماهروزه و از طرف جنوب به روستاهای هندخاله ، سیاه درویشان و از طرف شرق به رودخانه هندخاله و از طرف غرب به رودخانه تازه بکنده محدود می باشد . منطقه مذکور پوشیده از آزولا ، سه کوله خیز ، لاله تالابی و نیزار می باشد که گونه غالب گیاهی آن را نی ، لوئی تشکیل میدهد. از حیات وحش پناهگاه حیات وحش سرخانکل پرندگان مهاجر نظیر قو ، غاز ، چنگر و انواع مرغابیها ، طاووسک ، یلوه ، کاکایی نیز در این منطقه زمستانگذرانی می نمایند . منابع آبزی منطقه نیز دو نوع هستند ، ماهیان بومی عبارتند از : سوف ، هشترخان ، کپور ، سیم ، شوک ( اردک ماهی ) و ماهیان مهاجر از قبیل ماهی سفید ، سفید کولی و سیاه کولی .

تالاب چوکام با مساحت ۳۴۶ هکتار در شرق تالاب انزلی بخشی از مجموعه تالاب انزلی است که به دلیل اهمیت زیستگاهی از دیدگاه پرندگان مهاجر آبزی از تاریخ ۱۵/۲/۱۳۸۱ به مدت ۵ سال منطقه شکار ممنوع سپس در سال ۱۳۸۴ با افزایش مساحت به ۶۹/۴۴۳ هکتار تبدیل به پناهگاه حیات وحش چوکام گردید . این منطقه در مختصات جغرافیایی طول شرقی ً۵۳٫۲ َ۳۳ ْ۴۹ – ً۰۵٫۹ َ۳۱ ْ۴۹ و عرض شمالی    ً۲۷ َ۲۵ ْ۳۷ –  ً۱۴٫۵ َ۲۴ ْ۳۷  قرار دارد . شمال منطقه به رودخانه رمضان بکنده از جیره سر چوکام ، شرق محدود به کانال احداثی به طول ۱۵۰۰ متر بین رودخانه های رمضان بکنده و قنادی ، جنوب محدود به رودخانه ﻟﻠﻪ کا و بخشی از رودخانه های قنادی و جنوب شرق متصل به کانال احداثی به طول ۹۰۰ متر بین رودخانه های قنادی و ﻟﻠﻪ کا و غرب متصل به رودخانه ﻟﻠﻪ کا از روستای جیر سر باقر خاله محدود است . ارتفاع منطقه از سطح دریا ۲۵ متر و تابع سطح تالاب انزلی است . عمده گیاهان منطقه شامل نی ، سورف ، لاله تالابی ، اسپرغان ، سیزاب ، سرخاب کولی ، تاج ریزی ، تمشک و … است . از سوی دیگر نظر به تالابی بودن منطقه ، اهمیت ویژه ای از دیدگاه پرندگان مهاجر آبزی داردو انواع گونه های شکاری مثل لیل ، سنقر ، عقاب تالابی و انواع مرغابی ها شامل خوتکا،گیلار ، اردک ارده ای ، کله سبز و … انواع آبچلیک و یلوه و …. در منطقه حضور دارند

در ۳۰ کیلومتری شمال شهرستان لاهیجان قرار گرفته است این تالاب با مساحتی حدود ۹۹/۱۰۸۴ هکتار در نزدیکی دریای خزر، در مختصات جغرافیایی طول شرقی ً۲۲٫۵ َ۱۲ ْ۵۰ – ً۵۷٫۶ َ۰۹ ْ۵۰ و عرض شمالی  ً۱۶٫۸ َ۲۲ ْ۳۷ – ً۰۷٫۹ َ۱۸ ْ۳۷  واقع می باشد و در تاریخ ۲۱/۵/۱۳۵۴ مورد حفاظت قرار گرفت .  با توجه به اینکه با فاصله ای نزدیک به ۵۰۰ متری از دریا دارای آب شیرین می باشد این تالاب توسط چشمه های زیرمینی و تعدادی زهکش که آب مزارع کشاورزی را وارد تالاب می نماید تغذیه می شود . از عمده ترین پستانداران منطقه شامل انواع جوندگان ، شنگ ، راسو و شغال می باشد البته در گذشته گراز نیز در منطقه گزارش می شد که بعلت تخریب زیستگاه و شکار بی رویه در چند سال اخیر گزارشی مبنی بر وجود آن در منطقه نمی باشد . حدود ۱۳۳ گونه پرنده در امیرکلایه تاکنون شناسایی شده است که شامل انواع مرغابی سانان ، چنگر ، اگرت و پرندگان شکاری و پرندگان آبزی می باشد .