شب چله یکی از مراسم‌های باستانی در ایران به خصوص در خطه گیلان می‌باشد. در این شب همه اهل خانواده، اقوام و آشنایان دور هم جمع می‌شوند تا از این مراسم لذت ببرند. البته برای ادای احترام بیشتر و اجرای بهتر این رسم در خانه فردی که از همه بزرگ‌تر است، جمع می‌شوند. یکی از آداب ارزشمند این شب که می‌توان به آن اشاره کرد، گرفتن فال حافظ است. پس از نیت، حافظ را به شاخ نبات سوگند می‌دهند و دیوان را می‌گشایند.
شبه چله با تنقلات، آجیل و هندوانه همراه است. از دیگر خوراکی‌هایی که در این استان استفاده می‌شوند عبارت‌اند از برنج برشته، عدس و گندم برشته، انار، کونوس (ازگيل وحشي)، آجيل، پرتقال، ليمو و خوج (گلابي محلي). گیلانی‌ها از هندوانه‌هایی که حاصل دست رنج خود هستند، استفاده می‌کنند. آنها را از بوستان خودشان موجود در ساقه‌های برنجی بافته‌شده، نگه می‌دارند. گیلانی‌ها حتما در این شب هندوانه را فراهم کنند؛ چون آنها به شدت اعتقاد دارند که هر کسی در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس عطش ندارد و در زمستان هم سرما را حس نمی‌کند.
در استان گیلان یکی از میوه‌هایی که در شب چله استفاده میشود، کونوس است. برای اینکه بتوانند هر زمانی که می‌خواهند از این میوه مصرف کنند، باید آن را از فصل پائیز نگهداری کنند. آنها ازگیل خام را در خمره به همراه آب و نمک می‌گذارند. سپس در هوای گرم قرار می‌دهند. با این شرایط نگهداری ازگیل‌ها سالم می‌مانند و تا فصل بهار هم قابل استفاده هستند.
گالشی‌ها معتقد هستند که در شب چله ۴۰ نوع خوراکی باید مصرف کنند؛ در دیلمان نیز در شب یلدا كدوپخته، نخود برشته، حلوا و شيرينی و در برخی از نوحی شرق این استان نیز خورشت تره چیده درست می‌کنند.
مردم گیلان آداب و رسومی برای شب یلدا دارند که ممکنه بعضی از آنها بین همه مشترک باشد و بعضی از آنها فقط متعلق به نواحی خاصی باشد. در ادامه برخی از این رسوم را بررسی می‌کنیم.
اگر هر کسی از اهالی گیلان نامزد داشته‌باشند، باید برای همسر خود شب چله‌گر بفرستند؛ در غیر این صورت ممکن است مورد سرزنش خانواده عروس به دلیل نادیده گرفتن این رسم قرار بگیرند. یعنی طبقی از میوه‌ها و تنقلات به همراه یک ماهی خام و سبزیجات باید برای هدیه به عروس بدهند. استفاده از ماهی برای عروس نمادی از فراوانی روزی و سلامتی آن زوج خواهدبود.
برخی از مردم گیلان معتقدند که در یک لحظه نامشخصی از شب چله، همه آب‌های دنیا یخ می‌بندد و هر کسی در آن لحظه هر آرزویی کند، خدا برآورده خواهد‌کرد.
برخی دیگر نیز اعتقاد دارند که شب یلدا یکی از شب‌های عزیزی است که درختان سرشان را پایین می‌آورند و در این لحظه اگر کسی از خواب بیدار شود و هر خواسته‌ای داشته باشد، برآورده میشود.
از دیگر آداب این مراسم در استان گیلان، گرفتن فال هندوانه بین مردم خصوصا برای جوانان دم بخت است. برای این کار هندوانه را به چهار قسمت طولی تقسیم می‌کردند و هر چهار تیکه را به پشت خود پرتاب می‌کنند. برای این کار ۴ حالت ممکن است پیش بیاید که از هر کدام تعبیر خاصی می‌کنند. اگر دو قاچ از هندوانه، سفید و دو قاچ، سبز باشد، حد وسطی برای نیت شخص است. اگر سه قاچ از آن سبز و یک قاچ سفید بیفتد، نیت خوبی برای او محسوب میشود. اگر سه قاچ سفید و یک قاچ سبز باشد، برای گیرنده‌ی فال بد به حساب می‌آید. اگر همه قاچ‌ها سبز باشد، خیلی خوب و اگر همه چهار قاچ سفید باشد، معنای خیلی بدی را برای شخص تعبیر خواهد کرد.
در مناطق غربی استان گیلان، فالی به نام شم شمی می‌گیرند و قبل از آن نیت می‌کنند. برای این کار هر کسی دم درب خانه می‌ایستد و به حرفهای رهگذران گوش می‌دهد؛ اگر حرفهای خوبی بشنود، ممکن است که نیتش برآورده شود.
